Hebben ouders voldoende inzicht en vaardigheden om (zelfstandig) in de opvoedbehoeften van hun kind te voorzien?
Deze pagina hoort bij de app ‘Familiescan bij scheiding’. De app helpt professionals om een eerste indruk te krijgen van de brede context rond een scheiding. De app is te vinden in de grote appstores en gratis te downloaden voor professionals in de jeugdhulp.
Definitie en achtergronden
Na een scheiding verandert de opvoedsituatie drastisch. Ineens is er sprake van alleenstaand ouderschap of een nieuw samengesteld gezin. De opvoeding wordt in het ideale geval nog steeds gedeeld met de ex-partner. Ouders kunnen zich kwetsbaar voelen in hun nieuwe rol die door de één meer dagelijks en door de ander meer op afstand wordt vervuld (als er geen sprake is van co-ouderschap).
In de praktijk krijgen hulpverleners regelmatig te maken met een ouder die voor het eerst pedagogische taken op zich neemt. Of een ouder die zijn of haar kind al langere tijd niet gezien heeft.
De verantwoordelijken voor de opvoeding wonen op twee plekken en zijn wel of niet bereid, of in staat, om de zorg over het kind met elkaar te delen. Ook als ouders op een goede manier samen ouders kunnen blijven, zijn er vaak veranderingen in woonsituatie en inkomen. In veel gevallen zal er sprake zijn van een (tijdelijk) alleenstaand ouderschap. Alleenstaand ouderschap en scheidingsproblematiek brengen deels vergelijkbare risico’s met zich mee zoals probleemgedrag en emotionele problemen bij kinderen, slechtere schoolprestaties. Veel kinderen uit eenoudergezinnen ontwikkelen zich gelukkig zonder problemen. Het inzetten van opvoedondersteuning is één van de oplossingen die overwogen kan worden.
Instrumenten en technieken bij informatieverzameling
Wat verstaan de ouders zelf onder een goede opvoeding? Sluit dat aan bij datgene wat het kind nodig heeft? Is de ouder met name gericht op het zorgen voor de eerste levensbehoeften van een kind (eten, drinken, kleding, slapen), of heeft de ouder ook oog voor de sociaalemotionele-aspecten en andere fysieke en intellectuele ontwikkelbehoeften van het kind?
Om zicht te krijgen op deze factor kun je gebruik maken van o.a.:
• dossierinformatie
• overzichtslijsten over wat normaal en afwijkend is in ontwikkelingsfasen en opvoedtaken
• gesprekken met ouders, bij voorkeur samen
• gesprekken, met toestemming, met overige informanten uit het netwerk (leerkrachten, familie, huisarts, etc.)
• vragenlijsten over opvoed- en opgroeimoeilijkheden (SDQ, CBCL, OBVL)
Mogelijke interventies specifiek bij deze factor
Opvoedondersteuning kan ambulant of op locatie vorm krijgen. Ook tijdens ouderschapsbemiddeling en omgangsbegeleiding kan ruimte zijn voor het ondersteunen van ouders bij opvoeden. Opvoedondersteuning kan van belang zijn voor één of allebei de ouders en op maat ingezet worden voor, tijdens en na de scheidingshulp. Het kan gaan om ondersteuning omdat ouders niet in opvoedbehoeften kunnen voorzien of probleemgedrag van hun kinderen niet aankunnen. Kinderen kunnen echter ook probleemgedrag laten zien door loyaliteitsproblemen of doordat het gedrag van ouders hen op andere manieren heeft beschadigd. In die gevallen is opvoedondersteuning helpend en mogelijk een goed aanknopingspunt voor psycho-educatie, of andere elementen van scheidingshulp.
Specifiek voor deze factor kun je denken aan inzet van:
• ouderschapsbemiddeling en/of omgangsbegeleiding
• hulp aan kind gericht op bijvoorbeeld trauma- en verliesverwerking of omgaan met psychiatrie bij ouders
• hulp gericht op aanpak van stressfactoren, bijvoorbeeld opvoedondersteuning, netwerkversterking, schuldhulpverlening.
